Kiyinish madaniyati

 Madaniyatlilikning asosiy belgilaridan biri bu kiyinish odatidir. Kimning qanday kiyinganligiga qarab, uning did-farosati, moddiy va ma'naviy darajasini hatto kasbini aniqlab olish mumkin. 

Insoniyat ongida boshqalardan istihola qilish, uyalish, andisha tushunchalari paydo bo'lgandan boshlab ular kiyinishni odat qilishgan.

Kiyinishning ilk bor zaif jins-ayollar boshlaganlar. Shuning uchun ham xotin-qizlar tabiatida kiyinish, bezanish, taqinish tushunchalari turmushning asosiy ko'rinishlari qatorida turadi. Shu sabab xalqimizda, onangni otangga pepardoz ko'rsatma, degan gap bor. Kiyinish madaniyati jins, yosh, fasl, millat, urf-odatlar, kasb-kor, zamon va taraqqiyotning muayyan bosqichi, darajasi bilan bog'liqdir. Bolalar, qizlar, yoshlar, O'rta yoshlilar, keksa odamlarning kiyinish madaniyati mazmuni va shakli shamoyili jihatidan bir-biridan ajralib turadi.

Kiyim odamni issiq-sovuqdan saqlaydi. Kishi tanasi, ruhiga ijobiy ta'sir qiladi. Salomatlikni barqarorlashtirib turadi. Bizning o'zbek xalqimiz kiyinish madaniyati nuqtai nazaridan ham dunyodagi xalqlarning oldingi safarlarida turadi. Bir necha ming yillar ilgari ota-bobolarimiz egniga yaktak-lozim, oyoqqa kovush-maxsi, etik, boshga shabpo'sh, do'ppi, telpak, ustga chopon, to'n kiyib, belga belbog', qars boylashgan. Shuning uchun ham xalqimizda erkak kishilikni ramziy ifodalash xususida "belingda belbog'ing bormi?" degan ibora qolgan. Cho'pon-cho'liqlar, chavandoz va pahlavonlar faslga qarab chakmon ham kiyishgan. 

Momo-oyilarimiz ham qimmatbaho, nafis uzun ko'ylak-lozim, kovush-mahsi, kamzul, to'n kiyishgan. Jun, ipak, tovar, chit-satin ro'mollar o'rashgan. Sochpopuk, kulota, po'pak, tillaqosh, zebigardon, turli-tuman uzuk-halqa, tanga-tillolardan iborat taqinchoqlar ham kiyimlar dastasiga yanada ko'rk va jilo bergan.

Kiyinish har bir xalqning qadim zamonlardan buyon yashab kelayotgan mintaqasi, shart-sharoiti, tirmush tarzi, udum, urf-odatlari bilan ham chambarchas bog'liq bo'lgan. Masalan, serquyosh o'lkalarda yashovchi xalqlarda qadim zamonlardan beri oq matodan kiyim kiyishni odat qilishgan. Chunki oq mato quyosh nurlarini bir qator qaytarib, kishilarni issiq ta'siridan saqlagan.

Aksincha, iqlimi sovuq o'lka va yurtlar xalqlari esa odatda qora matodan kiyim kiyisha odatlanishgan. Chunki bu kiyim sal bo'lsa-da chiroy ko'rsatgan quyosh nurlarini o'ziga singdirib, kiyim egasining tanini yayratgan.

Dunyodagi barcha xalqlar bir-biriga xududiy, madaniy-maishiy, iqtisodiy jihatdan qanchalik yaqinlashganlariga qarab, ularning kiyinish madaniyatidagi jihatlar ham bir-biriga ko'chgan. Bu bir mamlakatning ikkinchi davlat tomonidan bosib olinishi, katta xalqqa kichik xalqlarning ixtiyoriy ravishda qo'shilishi kabi omillar bilan bog'lanib ketadi. O'rta Osiyodagi ko'pgina xalqlar singari o'zbek xalqining kiyinish madaniyatida ham asosiy, o'zbek odat va rasmlaridan tashqari, Eron, grek-makedon, arab, mo'g'ul xalqlari kiyinishalomatlari uchraydi. Chunki tarixdan Siz bu xalqlar lashkarlari O'rta Osiyo erlariga bostirib kelib, bir necha muddat bu erlarda yashab qolishganini yaxshi bilasiz.

Aksincha, Yaqin Sharq, Sibir, Kavkazorti, Hindiston, Afg'oniston va Ovruponing bir qism xalqlaridaO'rta Osiyo, xususan, bizning qadimiy xalqimiz kiyinish madaniyati belgilarini uchratishingiz mumkin. Bu Jololiddin Manguberdi, Amir Temur va Bobur Mirzo, Shayboniyxon kabi ajdodlarimizning bu mamlakatlarga lashkar tortib yurishlaridan qolgan meroslardir.

Hozirgi davrda umuman katta kishilar ham rangi-tusi, katta-kichikligi demasa, odatda, bir xil kiyim-bosh: Ko'ylak, kostyum-shim, tufli-botinka, plash-palto, shlyapa yoki shapka kiyishadi. Bu kiyimlar dastasi umuman Ovrupa madaniyatiga doir, xususan qadimiy inglizxalqi milliy kiyim-bosh hosilasidir. Taraqqiyotning so'ngi asriga kelib, dunyoda eng faol ishlatiladigan til-bu ingliz tili bo'lganidek, kiyinish borasidagi eng qulay va ko'pchilikbop kiyinish udumi ham ingliz kiyimi: kostyum-shim, plashch-palto va hokazo kiyimlar bo'lib qoldi.

Umuman, bugungi kunda roman-german xalqlari kiyinish madaniyati deyarli butun jahon xalqlari tanasi va ruhiga egalik qilmoqda. Biroq har bir xalq, jumladan ko'p millatli xalqlarimiz tarkibiga kiruvchi har bir millat o'zi kiyinish an'analari, madaniyati, insonning tashqi ko'rinishi bilan bog'liq urf-odatlarini u yoki bu darajada saqlab qoldi va bundan buyon ham asrab-avaylab saqlashi tabiiy. Chunki biz sevan baynalminallikning o'zi shuni taqazo qiladi.

Obrazli qilib aytganda, umumiy gulzorda gul ko'p, chaman ko'p, lekin har bir gulning o'z rangi, xidi, hayot tarsi va ifori bor. Millatlar va kiyimlar ham xuddi shunday. Ular rang-barangligi bilan kamalakdek tovlanib, ko'ngillarni quvontirishi lozim.

Biz kavkazlikni papax va kamzulsiz, ukrainni guldor ko'ylaksiz, tojikni gilam do'ppi va belbog'da osilgan pichoqsiz tasavvur qilolmaganimizdek, o'zbekni ola do'ppi va choponsiz ko'z o'ngizga keltira olmaysiz. Bular xalqlarimizning tashqi ko'rinish-kiyinish borasidagi o'ziga xos milliy xususiyatlaridir.

Kiyim kishining nafaqat tashqi qiyofasini, balki ichki ma'naviy dunyosi, qaysi millatning farzandi, qaysi zamonning qanday saviyali odami ekanligini ham ko'rsatib turadi. 

Mashhur memoriy obidalar

TOSHKENT

Toshkent-Markaziy Osiyodagi eng yirik qadimiy shaharlardan biri- O'zbekiston Respublikasi poytaxtidir. Toshkentning shahar ko'rinishidagi aholi punktligi haqidagi birinchi ma'lumotlar miloddan oldingi II asrga taalluqli qadimgi sharq axborotlarida tilga olinadi: Xitoy manbalarida u Yuni deb atalgan; miloddan oldingi 262 yildagi Fors shohi Shapurning "Zaroastra Kaabasi" bitiklarida shahar Choch nomi bilan bitilgan. Choch shaharlar va davlatlar o'rtasida oltin, qimmatbaho toshlar, shirinliklar va zotdor otlar savdosining chorrahasida joylashgan. Bugun O'zbekiston o'tmishi va tarixining ko'plab voqealari haqida bebaho ma'lumotlarni o'zida saqlab kelayotgan Toshkent zamonaviy respublikaning poytaxtidir. Markaziy Osiyoning mazkur yirik sanoat markazida ikki milliondan ortiq aholi yashab kelayapti.

Toshkentning tarixiy va me'morchilik yodgorliklari:

· Ko'kaldosh madrasasi (14 asr),

· Kaffol al-Shoshiy maqbarasi (15 asr),

· Hazrati Imom me'morchilik majmuasi (16 asr),

· Abul Qosim madrasasi (19 asr),

· Barakxon madrasasi (16 asr),

· Juma masjidi (19 asr),

· Temuriylar tarixi davlat muzeyi-zamonaviy me'morchilik durdonasi,

· Amir Temur xiyoboni,

· Mustaqillik maydoni,

· Xalqlar Do'stligi maydoni,

· Matonat yodgorligi,

· Xasti Imom maydoni,

· Tilla Shayx masjidi,

· Xadra maydoni,

· So'fi Ota maqbarasi.

SAMARQAND

Samarqand tarixi taxminan 2500 yilga tenglashtiriladi. Shaharda joylashgan Temuriylar sulolasi hukmronligi davrida bunyod etilgan me'moriy yodgorliklar Qadimgi Misr, Xitoy, Hindiston, Yunoniston va Rim me'moriy durdonalari kabi ahamiyatga egadir.

Samarqandning tarixiy va me'morchilik yodgorliklari:

· Qadimgi Afrosiyob manzilgohi (miloddan oldingi 8 asr),

· Ulug'bek rasadxonasi (1428-1429),

· Shohi Zinda me'morchilik majmui,

· Hazrati Hizr masjidi (19 asr o'rtasi),

· Bibi Xonum masjidi (1399-1404),

· Ulug'bek madrasasi (1417-1420),

· Sherdor madrasasi (1619-1635/36),

· Tillakori madrasasi (1647-1659/60),

· Chorsu bozori (18 asr oxiri),

· Ruhobod maqbarasi (1380 yillar),

· Oqsaroy maqbarasi (1470),

· Amir Temur maqbarasi (1404),

· Namozgoh masjidi (17 asr),

· Ishratxona maqbarasi (1464),

· Hoja Ahror majmuasi (15-20 asrlar),

· Cho'pon Ota maqbarasi (1430-1440),

· Hoja Abdu Dorun qabristoni (15-19 asrlar).

BUXORO

Sanskritda Buxoro "monastir" ma'nosini beradi. Shahar bir vaqtlar Buyuk ipak yo'lida yirik tijorat markazi vazifasini o'tagan. Buxoro "muzey shahar" sifatida o'rta asrlarning 140 dan ortiq me'morchilik yodgorliklarini o'zida jamlagan. Poyi Kalon, Ismoil Somoniy maqbarasi, Minorai Kalon kabi va boshqa majmualar haligacha katta e'tibor qozonib kelayapti. Narshoxiy, Ro'dakiy, Daqiqiy kabi taniqli shoirlar, Abu Ali ibn Sino va boshqa mashhur kishilar Buxoro taraqqiyotida muhim ahamiyat kasb etgan.

Buxoroning tarixiy va me'morchilik yodgorliklari:

· Ark (11-20 asrlar),

· Bola Hovuz majmuasi (18 asr boshi- 20 asr),

· Somoniylar maqbarasi (9-10 asrlar),

· Chashmai Ayub mozori ( 1380 yoki 1384/85 yillar),

· Abdullaxon madrasasi (1596/98 yillar),

· Madorixon madrasasi (1556/57 yillar),

· Baland masjidi (16 asr boshlari),

· Gaukushon majmuasi (masjid, minora, madrasa, 16 asr),

· Zayniddin Hoji xonaqosi (1555 yil),

· Poyi Kalon majmuasi (12-14 asrlar),

· Labi Hovuz majmuasi (16-17 asrlar),

· Ko'kaldosh madrasasi (1568/69 yillar),

· Nodir Devonbegi xonaqosi (1620 yil),

· Ulug'bek madrasasi (1417 yil),

· Abdulazizxon madrasasi (1652 yil),

· Bola Hovuz masjidi (1712 yil),

· Sayfiddin Boxarziy maqbarasi (13 asr ikkinchi yarmi-14 asr),

· Buyonqulixon maqbarasi ( 14 asr ikkinchi yarmi, 15 yoki 16 asr),

· Namozgoh masjidi (12-16 asrlar),

· Fayzobod xonaqohi (1598/99 yillar),

· Chor Minor madrasasi (1807 yil),

· Buxoro amirining Sitorai Mohi Xosa saroyi (19 asr oxiri-20 asr boshi),

· Chor Bakr- Shayx Jubayri oilasi dafn qilingan joy (1560/63 yillar).

XIVA

Ertakomuz Xiva sharqona o'ziga xosligini shaharning qadimiy qismi Ichan qal'ada saqlab qolgan. Bu yerda ko'plab me'morchilik yodgorliklari joylashgan.

Xivaning tarixiy va me'morchilik yodgorliklari:

· Ichan qal'a: Saidboy masjidi va madrasasi (18 asr oxiri-19 asr boshi),

· Olloqulixon madrasasi (1834/35 yillar),

· Qutlug'murod inoq madrasasi (1804/12 yillar),

· Olloqulixon Timi va Karvonsaroyi (19 asr),

· Abdullaxon madrasasi (1865 yil),

· Anushxon masjidi va palatasi (1657 yil),

· Tosh hovli (Olloqulixon saroyi) (1830/36 yillar),

· Oq masjid (1832/42 yillar),

· Juma masjidi va minorasi (1788/89 yillar),

· Said Oloviddin maqbarasi (14 asr),

· Muhammad Aminxon madrasasi (1851/52 yillar),

· Kalta Minor (1855 yil),

· Ko'na Ark (1868/88 yillar),

· Tura Murod Tur minorasi (1888 yil),

· Muhammad Aminxon madrasasi (1871 yil),

· Sherg'ozizxon madrasasi (1718/20 yillar),

· Bog'landi masjidi (19 asr),

· Arabxon madrasasi (1838 yil).

San'at

Rassomchilik

Vazifasi va obrazlari harakteriga ko’ra rassomlik san’atining arxitektura inshootlarida bezak bo’lib ham hizmat qiladigan monumental-dekorotiv, devoriy rasmlar (panno), biror joy, narsa bilan bog’liq bo’lmay mustaqil tarzda o’z vazifasini o’taydigan dastgoh kartinalari va teatr va kinofilmlar uchun tayyorlanadigan dekoratsiya, diorama, panorama, kichik hajmli miniatyura xillari ham bor. Bo’yoq xili va tasvir hosil qilishda texnologik usullariga ko’ra moy bo’yoq rassomligi, freska, tempera, yelim rassomligi, emal, keramika bo’yoqlari rassomligi (chinni va sopolga gul, naqsh, tasvir ishlanib so’ng qattiq qizdiriladi), silikat bo’yoqlar rassomligi va shunga ko’ra turlarga bo’linadi. Mozayka, vitraj ham rassomlik san’ati xili bo’lib, monumental-dekorotiv san’at vazifasini bajaradi. Rassomlik san’ati asarlari akvarel, guash, pastel, tush bilan ham ishlanadi.

Rassomlik san’atida asosiy tasvir vositasi rang bo’lib, tasvir turli ranglar va bir rangning bir necha ko’rinishi (och, to’q va hokazo)dan foydalanib hosil qilinadi. Rang, chiziqlar bilan hosil qilingan rasm rassom ko’zda tutgan kompozitsiyaga hizmat qilib, hayot lavhasini gavdalantiradi. Rassomlik san’ati asarlari mato, karton, qog’oz, yog’och, tosh, oyna, metall, ganch(yoki alibaster) va boshqalarga chiziladi.

Rassomlik san’ati so’ngi paleolit davrida (bundan 40-8ming yil muqaddam) vujudga kelgan. Ibtidoiy san’at namunalarida hayotiy lavhalar sxematik aks ettirilgan. Quldorlik jamiyatida rassomlik san’atining texnik vositalari takomillashib, manumental rassomlik (Qadimgi Misrda)vujudga keldi. Antik davrida esa rassomlik san’ati memorchilik va haykaltaroshlik bilan uzviy bog’liq ravishda rivojlandi. O’rta asrlarda Yevropa va Kavkazda ibodatxonalarni, diniy qo’lyozmalarni va kitoblarni bezashga xiristian ideologiyasiga xizmat qildirildi, Old va O’rta Osiyo, Hindiston, Xitoy, Yaponiyada miniatyura rivojlandi.

Kino san'ati

Kino san’atining tarixiy taraqqiyoti shatrli ravishda 4 davrga bo’linadi. 1-davr aka-uka L. va O. Lyumerlar tomonidan kinematografiyaning qilingan payti (1895)dan birinchi jahon urushigacha o’tgan vaqtni o’z ichiga oladi. Bu davrda kinematografiya jahonga tarqaldi, keng shuhrat topdi, jonli surat sifatida vujudga kelib, tez orada badiiy, xronikal, ilmiy-ommabob kinematografiyaga bo’lindi. 1908-18-yillarda kino san’ati o’z vosita va xususiyatlariga ega bo’ldi, rejissorlar kadrda syujet bo’laklarini erkinroq joylashtirishga kirishdilar.

Kino san’atining 2-davri ovozsiz kinoning mustaqil san’atga aylanish davri bo’lib, 20-yillarni o’z ichiga oladi. 1917 yilga qadar O’rta Osiyoda namoyish qilingan lentalar asosan Amerika, Fransiyaning Sharq ekzotikasiga moyil filmlardan iborat bo’lgan. O’zbeklardan chiqqan 1-kino-operator X. Devonov o’zining hujjatli xronikal kino lentalarida real hayotni tasvirlashga intildi.

O'zbek tili

Jahondagi juda ko’p milliy davlatlar o’z davlat tiliga egadir. O’zbekiston Respublikasining ham o’z davlat tili bor. Bu haqda respublikamizning Asosiy Qonuni - O’zbekiston Respublikasi Konstutsiyasining 4-moddasida shunday so’zlar yozilgan: "O’zbekiston Respublikasining davlat tili o’zbek tilidir".

"Davlat tili” deganda shu davlat hududida asosiy aloqa – aralashuv vositasi tushuniladi. Barcha davlat hujjatlari, yig’inlar, anjumanlar, qurultoylar shu tilda olib boriladi. Har bir davlat o’z davlat tilining sofligi, boyib borishini ta’minlaydi va qo’llab quvatlaydi. O’zbekiston Respublikasining "Davlat tili haqida”gi qonun 1989-yili 21-oktyabrda qabul qilindi. Bu kunda ona tilimiz haqida she’r va qo’shiqlar aytamiz. Tilimizning uzoq va boy tarixini eslab, uni rivojlantirishga hissa qo’shgan yozuvchilar, shoirlar, olimlar xotirasini yodga olamiz.

Davlat tiliga hurmat va e’tiborning birinchi na’munasi shu tilda to’g’ri, chiroyli so’zlash va yozishdir. Davlat tilining ilmo va talaffuz qoidalarini O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tasdiqlaydi va ular barcha uchun majburiydir. Keling bu haqda Abdulla Oripovning she’rlaridan misol keltiraylik:

Ming yillarkim, bulbul kalomi,

O’zgarmaydi, yaxlit hamisha.

Ammo sho’rlik to’tining holi

O’zgalarga taqlid hamisha.

Ona tilim, sen borsan, shaksiz,

Bulbul kuyin she’rga solaman.

Sen yoqalgan kuning, shubhasiz,

Men ham to’ti bo’lib qolaman.

Bu she’rdan ko’rinib turibdiki, o’z davlat tili va yozuviga ega bo’lmasa u davlat to’tilar makoni bo’lib qoladi.

Adabiyot

Erkin Vohidov (1936-yilda tug'ilgan)

Taniqli o’zbek shoiri va jamoat arbobi. 1936 yilning 28 dekabrida Oltiariq tumanida o’qituvchi oilasida tug’ilgan. To’qqiz yoshida otasidan, bir yildan so’ng onasidan ajralgan. Toshkentlik tog’asi Karimboy Sohiboev qo’lida tarbiyalangan. ToshDU (hozirgi O’zMU)ning o’zbek filologiyasi fakultetida (1955-1960) tahsil olgan. So’ng turli nashriyot va gazeta-jurnallarda ishladi. Respublikamiz yoshlarining birinchi jurnali «Yoshlik»ning asoschisi (1982).U I va II chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputati. Hozir qo’mita raisi vazifasida ishlamoqda. Keyingi yillarda O’zbekiston Oliy majlisining qo’mita raisi vazifasida ishlamoqda. Uning birinchi kitobi «Tong nafasi» 1961 yilda chop etildi. Shundan so’ng uning «Qo’shiqlarim sizga’ (1962), «Yurak va aql» (1963), «Mening yulduzim» (1964), «Nido’ (1964), «Lirika’ (1965), «Palatkada yozilgan doston» (1966), «Yoshlik devoni»(1969), «Charog’bon» (1970), «Quyosh maskani» (1972), «Tirik sayyoralar» (1978), «Sharqiy qirg’oq» (1981), «Kelajakka maktub’ (1983), «Muhabbat» (1984), «Hozirgi yoshlar» (1986), «Iztirob’ (1991), «Yaxshidir achchiq haqiqat» (1992) kabi she’riy to’plamlari nashr qilindi. «Nido’ (1964), «Palatkada yozilgan doston» (1966), «Charog’bon» (1970), «Ruhlar isyoni» (1980), «Ko’hinur» (1982) kabi dostonlar yozgan.

«Oltin devor», «Istambul fojeasi», «Ikkinchi tumor» kabi dramalar muallifi. S. Esenin, A. Tvardovskiy, M. Iqbol, G. Emin she’rlarini, Gyotening «Faust», R. Hamzatovning «Dog’istonim» asarlarini o’zbek tiliga tarjima qilgan. 1999 yilda O’zbekiston Qahramoni unvoniga sazovor bo’ldi.

Erkin Vohidov menga oq yo’l tilagan inson va ustoz sifatida azizdir.Uztozning oq yo’li bilan 1976 yilda o’sha davrning eng obro’li jurnali «Guliston»da ilk she’riy turkumum bosilgan edi.

Abdulla Oripov

(1941-yilda tig'ilgan)Buyuk o’zbek shoiri.O’zbekiston Qahramoni va O’zbekiston xalq shoiri. Shoir o’z hayot yo’lini shunday tasvirlaydi:Mening tug’ililib o’sgan, bolaligim o’tgan joylar Qarshi (qadimgi Nasaf) shahridan besh-o’n chaqirim shimolroq tomondagi Qo’ng’irtov etaklaridir: Bobolarimizning aytishicha, qaysi bir zamonlarda Navoiy bobomiz Samarqanddan Buxoroga ana shu Qo’ng’irtovni oshib o’tgan emishlar. Albatta, bu gaplar xalqning xotirasida o’qtin-o’qtin chaqnab turadigan xayol uchqunlari bo’lishi mumkin.

O’sha Qo’ng’irtovda bizning bolalik yillarimiz o’tgan. Bahor kelganda havoni o’t-o’lanning yoqimli xushbo’y hidi qoplar, sharros yomg’ir quyganda biz tog’ cho’qqisi unguridagi kichik-kichik g’orlarga bekinib olardik. O’sha yuksaklikdan shimol tarafdagi yam-yashil bepoyon kengliklarni tomosha qilar edim, to’yib-to’yib nafas olar edim. Ayniqsa, bu joylarda janub kechalari, yulduzli osmon nihoyatda go’zal bo’lar edi. Tim qora osmonda qo’l cho’zsang yetgudek ulkan-ulkan novvotrang yulduzlar charaqlab turadi. Hayotimda bunday go’zal manzaralarni keyin uchrata olmadim.

Biz oilada to’rt o’g’il, to’rt qiz o’sganmiz. Akalarim Buxoro, Toshkent oliy o’quv yurtlarida til-adabiyot fakultetlarida o’qishardi. Tabiiyki, ular ko’tarib yurgan kitoblarning aksariyati badiiy adabiyot namunalari edi. Mening allaqachon savodim chiqqan, kitoblarni sharillatib o’qiy olardim. Men bugungi kunda g’oyatda ajablanib shularni eslayman. Negadir bolaligimda hotiram nihoyatda kuchli edi. Bir o’qiganim esimda qolaverar edi. Radio, televidenie yoxud boshqa tomoshalar bolmaganidan keyin ermagim kitob edi-da. Duch kelgan narsalarni o’qib, duch kelgan narsani yodlab olardim. Bu kitoblar orasida halq dostonlari ham, Navoiy bobomizu Pushkindan tarjimalar ham, G’afur G’ulom, Hamid Olimjon she’riyati va yana boshqa ko’p ro’monu qissalar bo’lardi. Darvoqe, qish kunlarida to’ylarga qo’shni tumanlardan nomdor baxshilar kelib, tong otguncha doston aytishardi. Biz bolalar baxshini tinglay-tinglay bir-birimizga biqinishib uxlab ham qolar edik. Yanglishmasam, o’shanda Umur shoir degan baxshining dostonlarini ko’p eshitganman.

Endi birinchi she’rlar yoza boshlaganimga nima turtki bo’lganini aniq bilmayman. Har holda so’zlarni qofiyalashga ishqiboz bo’lib qolganim esimda. Balki zerikkanimdan, balki zavqim toshib, nimanidir yozgim kelaverardi. Fikr esa yo’q. Yozmaslikning ham iloji yo’q. Shuning uchun ona, ota, maktab, brigadir Nodir kabi gaplarni o’zimcha she’rga solib aylantirib yurardim. Maktabni oltin medal bilan bitirdim va 1958 yil Toshkent Davlat universiteti filologiya fakultetining jurnalistika bo’limiga kelib qoldim. Universitetda adabiy jarayon g’oyatda qizg’in edi. Adabiyotimizda iz qoldirgan va qoldirayotgan ko’pdan-ko’p ijodkorlar o’sha yillari dorilfununning turli kurslarida tahsil olishardi: Fakultetimizda adabiyot to’garagi muttasil faoliyat ko’rsatardi. Ozod Sharafiddinov, Matyoqub Qo’shjonov kabi ustozlarimiz biz bilan soatlab mashg’ulot olib borardilar.

She’rlarim matbuotda tez-tez bosila boshladi. Ozod akaning ‘Oq yoli’ bilan ‘Sharq yulduzi’da she’rlarim chiqdi. Yozuvchilar uyushmasidagi mushoiralardan birida ‘Munojatni tinglab’, ‘Burgut’ degan she’rlarimni o’qidim, o’sha kuni Abdulla Qahhor nazariga tushdim. Mirtemir domla atrofida ko’p shogirdlari qatori saboq oldim. Shayxzodadek donishmand ustozga ergashib, u kishi she’r o’qigan minbardan men ham she’r o’qidim. Esimda, Eski shahardagi hozirgi ‘Turon’ kutubxonasida o’qigan she’rlarimni tinglovchilar juda iliq kutib oldilar.

Uchrashuvdan qaytayotganimizda Shayxzoda domla bilagimdan tutib, ‘Shoir, sizga bitta gapim bor. Ehtiyot bo’lgaysiz, ishqilib qarsaklardan taltayib ketmasangiz bo’lgani’, degan. Bu gaplar ham mening qulog’imga qo’rg’oshinday quyilib qoldi.

Bu orada kitoblarim ketma-ket nashr qilindi. Ustoz G’afur G’ulom qatnashgan davralarda she’rlarini o’z og’izlaridan necha-necha bora eshitdim. Bir safar G’afur aka yelkamga qoqib, ‘Kecha televizorda she’r o’qigan bola senmisan. Yozaver, o’g’lim’ deganlarini hech qachon unutmayman. Va nihoyat, bir kuni meni Oybek domla yo’qlayotganini aytib qolishdi. Bu ulug’ zot bemorroq bo’lganlari sababdanmi yoki salobatlari g’oyat buyukligidanmi, xonadonlariga har qanday qalamkash yurak yutib borolmas, bahaybat cho’qqiga boqqanday domlani uzoqroqdan tomosha qilib yurardik. Oybek domla bilan uchrashuvlarimni hamda kechirgan hayajonimlarimni qog’ozga tushirsam bir risola bo’lar. Domlaga ‘Armaniston’ degan sherimni o’qib berganimda ‘ingichka, ingichka’, deb qoyganlarini eslayman. Bu hitob sheringizda nozik qochirimlar bor degani bo’lsa kerak, deb o’ylayman. Oybek domla keyingi safar chorlanganlarida qo’limga O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasiga a’zolikka tavsiya qog’ozini tutqazdilar. Ikkinchi tavsiya Mirtemir domladan keldi. Shu yosinda uyishmaga Komil Yashin rayisliklarida a’zo bo’lib kirdim.

So’ng turli matbuot idoralarida xizmat qildim, katta-kichik mukofotlarga, xalq shoiri unvoniga sazovor bo’ldim. Mustaqillik yillarimizning buyuk in’omi O’zbekiston Qahramoni unvoniga ham loyiq topishdi. Mustaqil O’zbekistonning birinchi Davlat madhiyasi matnini yozishga musharraf bo’ldim. Asosiy ish faoliyatim ijod va ijodiy sohaga tegishli xizmatlar bilan o’tayotir.’( ‘ Ko’rgan bilganlarim ‘. 2000-yil 23-yanvar.).